Doświadczenie uczy, że istotnym zagadnieniem jest odpowiedź na pytanie, na który moment strony lub podmioty trzecie powinny oceniać, czy przedmiotem transakcji była zorganizowana część przedsiębiorstwa („ZCP”).

Ustalenie momentu istotnego dla oceny „był ZCP/nie było ZCP” wiąże się z bardzo praktycznymi aspektami. Strony mogą się zastanawiać, czy liczy się zespół składników na moment podpisywania kontraktu, czy wzięte pod uwagę powinny być również zaplanowane umowy konieczne dla dalszej działalność ZCPu po transakcji (np. umowa najmu biura albo umowa licencyjna na znak towarowy potrzebny w działalności, wchodzące w życie w momencie zawarcia umowy przeniesienia ZCP). Co jeżeli nabywca musi zatrudnić dodatkowy personel, w związku z transakcją? Jak interpretować wykorzystanie już posiadanych składników majątku (np. pracownicy będą korzystać ze sprzętów, które już były w firmie)? W jaki sposób traktować późniejsze zachowania nabywcy ZCP, który wyprzeda poszczególne składniki nabytego mienia i zakończy działalność?

Podstawowa odpowiedź jest intuicyjna: ponieważ ocena istnienia/nieistnienia ZCP ma być dokonywana z uwagi na wystąpienie jakiejś sytuacji prawnie relewantnej (podział, sprzedaż, wniesienie aportem do spółki) to zgodnie z przepisami jest dokonywana na moment zaistnienia danej sytuacji (np. na moment zawarcia umowy).

Wskazywał na to m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie: „Zorganizowaną częścią przedsiębiorstwa nie jest jego dowolna część, a tylko taka, która spełnia kryteria przewidziane w art. 4a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Pojęcie „zorganizowanej części przedsiębiorstwa”, jakim posługuje się przepis art. 4a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych odnosi się do takiej formy organizacyjnej majątku przedsiębiorcy, która istnieje w chwili jego zbycia” (Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 12 października 2007 r., I SA/Lu 403/07, Legalis nr 169966).

Niemniej jednak kwestia wypełniania przesłanek dotyczących ZCP (o których pisaliśmy tutaj) nakazuje dochowanie staranność w jego wyodrębnieniu również w okresie przed dokonaniem transakcji, zaś część czynności jak zawiadomienie pracowników o przejściu zakładu pracy czy uzyskanie zgód kontrahentów dla kluczowych obszarów biznesu, również musi dokonać się z odpowiednim wyprzedzeniem.

Również późniejsza działalność, mimo braku takiej przesłanki wskazanej w definicji może mieć decydujące znaczenie dla oceny wyodrębnienia ZCP. W orzecznictwie wspólnotowym jako jedną z reguł określających istnienie ZCP wskazano zamiar dalszego prowadzenia działalności w ramach wyodrębnionego przedsiębiorstwa. Jednym z kluczowych orzeczeń był wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) z 27 listopada 2003 r. w sprawie C-497/01 Zita Modes Sarl v. Administration de l’enregistrement et des domaines, w którym TSUE wskazał: „Zgodnie z przepisem art. 5(8) Szóstej Dyrektywy VAT, jeśli Państwo Członkowskie wprowadziło zasadę, iż w przypadku przeniesienia całości lub części majątku przedsiębiorstwa, za wynagrodzeniem lub bez wynagrodzenia, albo w drodze aportu, nie następuje dostawa towarów, zasada ta ma zastosowanie do jakiegokolwiek przeniesienia przedsiębiorstwa lub jego samodzielnej części, obejmującej rzeczy ruchome, jak i wartości niematerialne, które łącznie stanowią podmiot lub część podmiotu zdolnego do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej. Nabywca musi jednakże posiadać zamiar kontynuowania działalności tego przeniesionego przedsiębiorstwa lub jego części, a nie zaś jedynie natychmiastowej likwidacji tej działalności oraz sprzedaży nabytego majątku”.

Kwestia zaś zawierania umów po transakcji, które są niezbędne dla działalności wyodrębnionego ZCP skłania do pytania, czy faktycznie możemy uznać, że przedmiotem transakcji była część przedsiębiorstwa, skoro konieczne były dodatkowe składniki – wątpliwości takie podnoszone już były przez organy skarbowe.

Tym samym, pomimo że definicja wydaje się odwoływać do stopnia wyodrębnienia na moment dokonania transakcji mającej za przedmiot ZCP, to należy uznać, iż zarówno wcześniejsze zdarzenia jak i późniejsze mogą stanowić pomoc przy ocenie stopnia wyodrębnienia i jego skuteczności.

Mikołaj Horbulewicz Adwokat