13 października 2022 roku wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych obejmująca swoim zakresem szereg zmian wpływających na funkcjonowanie spółki. W jaki sposób zmiany wpłyną na funkcjonowanie spółek?

Zmiany w funkcjonowaniu rad nadzorczych

Jednym z nadrzędnych celów wprowadzanych zmian do Kodeksu Spółek Handlowych zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy jest wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.

1. Prawo do żądania przekazania informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień.

W obecnie obowiązujących przepisach istnieją instrumenty pozwalające radzie nadzorczej na badanie dokumentów spółki, żądanie od zarządu i pracowników spółki sprawozdań czy wyjaśnień, jak również dokonywanie rewizji stanu majątku spółki. Jednak w praktyce mechanizmy te nie spełniają swojej roli w odpowiednim stopniu, a przede wszystkim nie zapewniają skuteczności wykonywania prawa do żądania przekazania informacji. Celem nowelizacji jest usprawnienie poprzez wprowadzenie szeregu zmian. Najbardziej rzucającą się w oczy zmianą w tej materii, jest wprowadzenie odpowiedzialności karnej dla osób, które nie przekazują w terminie odpowiednich informacji, przedkładają informacje nieprawdziwe lub je zatajają. Sankcją przewidzianą przez ustawodawcę za popełnienie takiego przestępstwa jest kara grzywny od 6.000 zł do 50.000 zł albo kara ograniczenia wolności. Zmieni się również krąg podmiotów zobowiązanych do przekazywania radzie nadzorczej informacji. Zostanie on powiększony o prokurentów oraz osoby regularnie wykonujące na rzecz spółki czynności na podstawie umowy o dzieło, zlecenia lub podobnych umów. Ponadto, rada nadzorcza może określić w żądaniu termin na udzielenie wskazanej informacji i to nawet dłuższy niż ten określony w ustawie (dwa tygodnie).

Nowelizacja zobowiązuje również zarząd do udzielania radzie nadzorczej bez wezwania informacji między innymi o uchwałach zarządu i ich przedmiocie, sytuacji spółki, w tym w zakresie jej majątku, postępach w realizacji wyznaczonych kierunków rozwoju działalności spółki, transakcjach oraz innych zdarzeniach lub okolicznościach, które wpływają lub mogą wpłynąć na sytuację majątkową spółki. Informacje takie powinny być przedstawiane na piśmie, chyba że zachodzi konieczność natychmiastowego przekazania informacji, wtedy dopuszczalna jest inna forma.

Szczególną ostrożność po nowelizacji wykazać przy zawieraniu umów przez spółkę akcyjną ze spółką dominującą, zależną lub powiązaną na transakcję, których wartość zsumowana z wartością z transakcji zawartymi z tą samą spółką  w okresie roku obrotowego przekracza 10% sumy aktywów spółki ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego. W takim wypadku zawarcie takiej umowy przez spółkę wymagać będzie zgody rady nadzorczej, wymóg ten można jednak zmienić  odpowiednim postanowieniem statutu.

2. Powoływania przez rady nadzorcze komitetów, doradców oraz składanie corocznych sprawozdań.

Rada nadzorcza w pełnieniu swoich funkcji otrzyma również możliwość powoływania doraźnego lub stałego komitetu spośród swoich członków do pełnienia określonych czynności nadzorczych.

Nowelizacja przewiduje również możliwość, jeśli umowa spółki tak stanowi, powołania uchwałą rady nadzorczej doradców w celu zbadania na koszt spółki określonych spraw dotyczących spółki lub jej majątku. W umowie między spółką a doradcą spółkę reprezentuje rada nadzorcza, a zarząd zobowiązany jest do zapewnienia wybranemu doradcy dostępu do dokumentów i udzielenia żądanych informacji.

Szczególne obowiązki rady nadzorczej w niniejszej nowelizacji zostały poszerzone o sporządzenie oraz złożenie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z działalności rady nadzorczej za ubiegły rok obrotowy.

Rada nadzorcza na gruncie omawianej nowelizacji została obarczona nowym obowiązkiem – złożeniem corocznego sprawozdania z jej działania. Sprawozdanie takie rada nadzorcza składa zgromadzeniu wspólników lub zgromadzeniu akcjonariuszy. Ma stanowić ono pewien wyznacznik do oceny pracy rady nadzorczej.

Powyższe zmiany nie są jedynymi jakie wprowadza nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych, ale te omówione powyżej znacznie wzmacniają znaczenie rad nadzorczych w codziennym nadzorze spółek. Czy są to zmiany na lepsze? Na tę chwilę zmiany wyglądają na krok w dobrym kierunku, jednak z ostatecznymi osądami należy wstrzymać się do momentu wejścia w życie nowych przepisów. W obecnym momencie największe wątpliwości budzi ustanowienie faktycznej odpowiedzialności karnej za uchybienia związane z przekazywaniem informacji radzie nadzorczej, o ile samo ustanowienie sankcji wydaje się dobrym pomysłem o tyle niektóre głosy wskazują, że jest to sankcja zbyt surowa.

Wprowadzenie ,,prawa holdingowego’’

Inną zmianą wprowadzaną nadchodzącą nowelizacją Kodeksu Spółek Handlowych jest wprowadzenie ,,prawa holdingowego’’. Są to regulacje dotyczące funkcjonowania spółek działających jako grupy kapitałowe. Regulacje te są o tyle istotne, że na gruncie obecnych przepisów często powstają wątpliwości zarówno w działaniu tego rodzaju spółek jak również w działaniu przeciwko tym spółkom, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie bardziej szczegółowych przepisów w tej materii.

1. Warunki jakie należy spełnić aby spółki działały jako grupa spółek

Aby spółka mogła korzystać z nowo wprowadzonych przepisów konieczne jest podjęcie przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie spółki zależnej uchwały o uczestnictwie w grupie spółek wraz ze wskazaniem, która spółka jest dominująca. Następnie konieczne jest zgłoszenie i wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, dopiero od tego momentu spółki będą mogły stosować przepisy prawa holdingowego.

2. Nowe uprawnienia przewidziane w nowelizacji

Przede wszystkim nowe przepisy wprowadzają podstawową zasadę prawa holdingowego, otóż spółki działające w ramach grupy kierują się nie tylko własnym interesem, ale również interesem całej grupy. Nie oznacza to jednak, że interes całej grupy jest nadrzędny, celem ustawodawcy było niejako pogodzenie obydwóch interesów i ułatwienie podejmowania kluczowych decyzji.

Ustawodawca uregulował również prawnie problem wydawania wiążących poleceń spółce zależnej. Wydanie takiego polecenia jest obarczone jednak pewnymi warunkami formalnymi. Przede wszystkim polecenie takie musi być wydane w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności i mus być uzasadnione interesem grupy spółek. Powinno również określać spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia. Wykonanie takiego polecenia wymaga podjęcia uchwały zarządu spółki zależnej. Szkoda wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia powinna być przez spółkę dominującą naprawiona w terminie określonym w poleceniu. Co ważne dla menadżerów w przypadku wykonania wiążącego polecenia wydanego zgodnie z procedurami ustawowymi, będą oni zwolnieni z odpowiedzialności cywilnej za szkodę wyrządzoną na skutek działań sprzecznych z prawem lub umową spółki zależnej. Odpowiedzialność za wydane polecenie poniesie za to spółka dominująca, która je wydała. Odpowiedzialność ta przyjmie wymiar odpowiedzialności względem  wierzycieli spółki zależnej, która wykonała wadliwe polecenie

Ponadto ustawodawca przewiduje w nowych przepisach rozwiązania mające na celu sprawniejsze zarządzenie grupą spółek, jednym z takich przepisów jest przyznanie radzie nadzorczej spółki dominującej specjalnych uprawnień. Rada nadzorcza spółki dominującej nabędzie prawo do sprawowania nadzoru nad spółkami zależnymi należącymi do grupy (w przypadku braku rady nadzorczej uprawnienie będzie przysługiwać zarządowi spółki dominującej). Uprawnienie to może zostać wyłączone postanowieniami umowy lub statutu spółki.

Znowelizowane przepisy wprowadzają także możliwość wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych przez spółkę dominującą. Uprawnienie takie nabędzie spółka dominująca z akcjami lub udziałami reprezentującymi co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki.

Podsumowanie

Zaprezentowane wyżej zmiany mają dość szeroki zakres. Nie brak jest również kontrowersji w ocenach zmian zaproponowanych przez ustawodawcę. Niewątpliwie kilka z nich idzie w dobrym kierunku jednak na ich ostateczną ocenę należy uzależnić od ich faktycznego praktycznego zastosowania. Niemniej jednak spółki, których te zmiany dotyczą powinny rozpocząć przygotowania do ich implementacji