Subwencja PFR a zmiana beneficjenta umowy subwencji w trakcie jej trwania lub po dokonaniu zwolnienia z obowiązku zwrotu całości lub części subwencji – czyli jak wygląda możliwość cesji umowy subwencji w związku ze zbyciem przedsiębiorstwa

Z programu Tarcza Finansowa PFR 1.0 dla mikro, małych i średnich firm skorzystało ponad 347 tys. przedsiębiorstw z całej Polski, zatrudniających ponad 3,2 mln pracowników. Wykonywanie programu, opracowanego w związku ze skutkami pandemii COVID-19, powierzone zostało Polskiemu Funduszowi Rozwoju, który na określonych zasadach wypłacał subwencje przedsiębiorcom, których sytuacja uległa pogorszeniu, w związki z wprowadzonymi ograniczeniami administracyjnymi. Co do zasady zwrot subwencji jest w części umarzany, a niekiedy przedsiębiorcy zwolnieni są z obowiązku zwrotu subwencji w całości.

Podstawowym celem programu było utrzymanie stabilności przedsiębiorstw, czyli prowadzonych przez nie działalności gospodarczych oraz zatrudnienia. Regulamin określa przy tym, że obowiązek zwrotu subwencji w pełnej wysokości materializuje się w sytuacjach, w których przedsiębiorca zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, zawiesi są, wobec przedsiębiorcy zostanie otworzona likwidacja lub postępowanie restrukturyzacyjne albo upadłościowe – to wszystko w każdym czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji. Założenia programu kładą zatem istotny nacisk na kontynuację działalności i utrzymanie zatrudnienia. Co jednak w sytuacji, kiedy z założenia, działalność przedsiębiorstwa ma być kontynuowana, jednak w związku z realizacją strategii biznesowej, przedsiębiorstwo zmienia swojego właściciela w wyniku sprzedaży lub wniesienia aportu?

Zbycie przedsiębiorstwa w trakcie trwania 12-miesięcznego okresu od dnia przyznania subwencji.

Zgodnie z praktyką PFR zbycie przeniesienie umowy subwencji było możliwe wyłącznie w przypadku sukcesji generalnej. Chodzi tu o sytuację połączenia, podziału lub przekształcenia podmiotu, w ramach którego funkcjonuje przedsiębiorstwo. W takich wypadkach PFR wymagał jedynie poinformowania o przeprowadzonych reorganizacjach podmiotowych na adres: tf_msp@pfr.pl. W ocenie PFR przeprowadzenie reorganizacji skutkującej sukcesją uniwersalną lub kontynuacją działalności nie wymaga uprzedniej zgody PFR.

W przypadku sukcesji singularnej, a zatem takiej która dotyczy ruchu na przedsiębiorstwie lub jego zorganizowanej części (innym niż podział przez wydzielenie) zgodnie z §11 ust. 1 umowy subwencji beneficjent musiał uzyskać zgodę PFR aby przelać i/lub przenieść na osobę trzecią części i/lub całości praw i/lub obowiązków Przedsiębiorcy wynikających z umowy subwencji. W odpowiedzi na wnioski w tym zakresie PFR był bardzo konsekwentny i odmawiał wyrażenia takiej zgody.

Swoje stanowisko PFR uzasadniał tym, że w świetle postanowień „Tarczy Finansowej”, celem jej wprowadzenia było zapewnienie, że wsparcie uzyskają wyłącznie beneficjenci, na których sytuację finansową i możliwość utrzymania dotychczasowego zatrudnienia pracowników w istotny sposób wpłynęła pandemia COVID-19. Na skutek cesji umowy subwencji, realnym beneficjentem wsparcia stałby się zatem nabywca przedsiębiorstwa, a zatem podmiot, na którego sytuację finansową i możliwość utrzymania dotychczasowego zatrudnienia pracowników pandemia COVID-19 nie mogła mieć żadnego wpływu. Gdyby przyjąć nawet, że w określonym stanie faktycznym pandemia COVID-19 mogła mieć wpływ również na sytuację finansową nabywcy przedsiębiorstwa, udzielenie zgody na cesję umowy subwencji mogłoby zostać interpretowane jako dopuszczenie do obejścia przez nabywcę przedsiębiorstwa postanowień regulaminu oraz zasad programu m.in. w zakresie warunków, które brane są pod uwagę przy przyznawaniu wsparcia: spadku obrotów i momentu, w którym ten spadek nastąpił, momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej przez nabywcę przedsiębiorstwa, zaleganiem z płatnościami podatków oraz składek na ubezpieczenia społeczne w czasie ubiegania się o subwencję lub innych przesłanek w oparciu o które była ustalana zasadność i wysokość subwencji.

Charakter praw i obowiązków określonych w postanowieniach zawartych w umowie subwencji są ściśle powiązane z osobą beneficjenta-wnioskodawcy i nie mogłyby być wykonywane prawidłowo z przez nabywcę przedsiębiorstwa. Ocena tego, czy beneficjent-wnioskodawca spełnia przesłanki otrzymania subwencji sprawdzane są, co do zasady, w dacie składania wniosku i w oparciu o te przesłanki przyznawana jest subwencja. W ocenie PFR możliwość przeprowadzenia efektywnej i prawidłowej oceny kwalifikowalności nabywcy przedsiębiorstwa w dacie składania wniosku o subwencję budzi wątpliwości, a dokonywanie tej oceny w momencie zbycia przedsiębiorstwa – wydaje się niezasadna. PRF zauważył również, że wyrażenie zgody na cesję umowy subwencji skutkowałoby uniemożliwieniem przeprowadzenia efektywnej kontroli wykorzystania subwencji czy skorzystania przez PFR prawa do wypowiedzenia umowy z uwagi na posłużenie się przez beneficjenta nierzetelnymi informacjami, nieprawdziwymi oświadczeniami w toku wnioskowania o subwencję lub z uwagi na inne postanowienia umowy subwencji.

W odniesieniu do powyższego należy podsumować, iż de facto oznaczało to brak możliwości cesji umowy subwencji w ramach transakcji zbycia przedsiębiorstwa.

Zbycie przedsiębiorstwa po otrzymaniu decyzji w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu całości lub części subwencji

Zgodnie z postanowieniami umowy subwencji, do czasu jej całkowitego zwrotu przez beneficjenta w wysokości oznaczonej w decyzji, PFR uprawniony jest do kontroli beneficjenta w zakresie prawdziwości informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy subwencji. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości lub rozbieżności przekazywanych danych PFR może podjąć decyzję o zwrocie przyznanej subwencji w całości lub w części – w takim przypadku zwrot subwencji staje się wymagalny w terminie 14 dni od doręczenia przedsiębiorcy przedmiotowej decyzji, a nie zgodnie z harmonogramem spłat, jak w przypadku standardowego zwrotu subwencji zgodnie z umową. Umowa przewiduje również możliwość wypowiedzenia przez PFR umowy subwencji, w sytuacji, w której po wydaniu przez PFR decyzji określającej wysokość zwrotu subwencji finansowej, beneficjent zaprzestanie lub zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej lub rozpocznie się likwidacja podmiotu prowadzącego tę działalność. W odniesieniu do problematyki zbycia przedsiębiorstwa należy wskazać, takie działanie podjęte nawet po otrzymaniu decyzji o zwrocie subwencji w określonej wysokości, ale jeszcze przed jej spłatą, przy zamiarze dokonania cesji umowy subwencji na zbywcę przedsiębiorstwa, powinno być poprzedzone wystąpieniem do PFR o zgodę na dokonanie cesji. Odmawiając wydania zgody PFR mógłby jednak powołać się na te same argumenty, które podniósł podczas odmowy na cesję umowy sprzed wydania decyzji określającej wysokość subwencji finansowej czyli m.in. brak możliwości rzetelnej i efektywnej kontroli informacji przekazanych przez beneficjenta w oświadczeniu o rozliczeniu subwencji czy innych informacji przekazywanych w związku z zawarciem umowy subwencji. Ponadto dokonanie cesji umowy subwencji po wydaniu decyzji mogłoby spowodować problem z ustaleniem odpowiedzialności za wykonywanie zobowiązań umownych czy odpowiedzialności za naruszenia umowy, przykładowo kiedy zbywca przekazał informacje, w oparciu o które PFR ustalił wysokość subwencji należnej do zwrotu, które zostaną zweryfikowane jako nieprawidłowe lub rozbieżne z rzeczywistością już w czasie kiedy w wyniku cesji umowy jej stroną jest inny podmiot. Dokonanie zbycia przedsiębiorstwa bez dokonania cesji umowy subwencji, w szczególności, jeżeli w skutek tego zmieniłby się informacje zawarte w oświadczeniu o rozliczeniu subwencji (średnia liczba zatrudnionych pracowników w przedsiębiorstwie) przed zwrotem subwencji może doprowadzić do rozbieżności informacji podanych przez beneficjenta w oświadczeniu ze stanem faktycznym, co daje możliwość podjęcia przez PFR decyzji o zwrocie przez beneficjenta subwencji finansowej w całości lub w części, niezależnie od harmonogramu spłaty – w terminie 14 dni roboczych od dnia doręczenia decyzji do beneficjenta. Ponadto zbycie przedsiębiorstwa, którego konsekwencją będzie zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez beneficjenta, zgodnie z umową subwencji jest okolicznością, która uprawnia PFR do natychmiastowego wypowiedzenia umowy.

Podobnie jak w sytuacji sprzed wydania decyzji o określającej wysokość zwrotu subwencji finansowej, przeniesienie umowy subwencji jest możliwe również po wydaniu decyzji określającej wysokość zwrotu subwencji, jednak wyłącznie w przypadku sukcesji generalnej i nie wymaga to uprzedniej zgody PFR. Należy pamiętać jednak o poinformowaniu PFR o przeprowadzonych reorganizacjach podmiotowych na adres: tf_msp@pfr.pl.

Gabriel Kluczkowski Aplikant adwokacki