W najbliższych latach z budżetu Unii Europejskiej trafią znaczące środki na projekty związane z transportem intermodalnym. Jest to ogromna szansa dla przedsiębiorstw na budowę i przebudowę terminali oraz zakup i modernizację taboru. Dofinansowanie unijne na projekty intermodalne będzie pochodzić głównie z dwóch źródeł tj.: ze środków Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FENiKS), którego alokacja na ten cel będzie wynosić ok. 230 mln euro oraz z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO), gdzie alokacja wyniesie ok. 175 mln euro. Instytucją pośredniczącą odpowiedzialną za organizację naborów wniosków o dofinansowanie transportu intermodalnego w Polsce będzie Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT).

Europa w tym Polska sukcesywnie rozwija sektor związany z transportem intermodalnym, co jest odpowiedzią na coraz gorszą sytuację klimatyczną oraz niepewność biznesową w zakresie transportu. Po nieprzewidzianych i nagłych wydarzeniach na świecie w ostatnich latach bezpieczeństwo transportowe stało się jednym z kluczowych aspektów w biznesie. W tym kontekście coraz mocniej umacnia się pozycja transportu intermodalnego, który w Polsce wciąż ma ogromny potencjał rozwoju. W najbliższych latach z budżetu Unii Europejskiej trafią rekordowe środki na projekty intermodalne. Jest to ogromna szansa dla przedsiębiorstw na budowę i przebudowę terminali oraz zakup
i modernizację taboru.

Dofinansowanie unijne na projekty intermodalne będzie pochodzić głównie z dwóch źródeł tj.: ze środków Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FENiKS), którego alokacja na ten cel będzie wynosić ok. 230 mln euro oraz z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO), gdzie alokacja wyniesie ok. 175 mln euro. Instytucją pośredniczącą odpowiedzialną za organizację naborów wniosków o dofinansowanie transportu intermodalnego w Polsce będzie Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT).

Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko

Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FENiKS) na lata 2021-2027 jest kontynuacją funkcjonującego w ramach perspektywy 2014-2020 unijnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POliŚ). Budżet projektu wynosi ponad 25 miliardów euro, które będą rozdysponowane w formie dotacji, instrumentów finansowych oraz instrumentów łączących finansowanie zwrotne i dotacyjne. Środki będą przeznaczone na projekty środowiskowe, energetyczne, transportowe oraz w obszarze kultury i ochrony zdrowia.

Celem głównym Programu jest poprawa warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z polityką zrównoważonego rozwoju. Głównymi celami są:

• obniżenie emisyjności gospodarki transformację w kierunku gospodarki przyjaznej środowisku i o obiegu zamkniętym;
• budowę efektywnego i odpornego systemu transportowego o jak najniższym negatywnym wpływie na środowisko naturalne;
• dokończenie realizacji odcinków sieci bazowej TEN-T do roku 2030;
• poprawę bezpieczeństwa transportu;
• zapewnienie równego dostępu do opieki zdrowotnej oraz poprawę odporności systemu ochrony zdrowia;
• wzmocnienie roli kultury w rozwoju społecznym i gospodarczym.

Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 oferuje wsparcie w formie: dotacji, instrumentów finansowych oraz instrumentów łączących finansowanie zwrotne i dotacje.

Program FENiKS podzielony jest na 8 priorytetów, gdzie Priorytet V dotyczy wsparcia sektora transportu z EFRR. W Priorytecie V wyszczególniono dwa cele szczegółowe dotyczące transportu intermodalnego tj.:

• Cel szczegółowy 5.1 Rozwój odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej, bezpiecznej, zrównoważonej i intermodalnej TEN-T.
• Cel szczegółowy 5.2 Rozwój i udoskonalenie zrównoważonej, odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej i intermodalnej mobilności na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym poprawę dostępu do TEN-T oraz mobilności transgranicznej.

Alokacja dla projektów związanych z transportem intermodalnym wynosi ok. 230 mln euro. Nabory realizowane będą w trybie konkurencyjnym, jak i niekonkurencyjnym. Tryb konkurencyjny będzie stosowany głównie w odniesieniu do przedsiębiorstw, które będą mogły aplikować o środki w ramach większości priorytetów.

Przykładowe rodzaje wspieranych projektów:

• Budowa, przebudowa oraz modernizacja infrastruktury terminali intermodalnych oraz dedykowanej infrastruktury kolejowej (np. bocznice); drogowej niezbędnej do ich włączenia w sieć transportową.
• Zakup, przebudowa lub modernizacja infrastruktury (maszyny i urządzenia) niezbędnej do obsługi terminali intermodalnych.
• Zakup lub modernizacja taboru kolejowego i specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego w przewozach intermodalnych (m.in. lokomotywy, naczepy).
• Zakup lub modernizacja systemów telematycznych i satelitarnych związanych z transportem intermodalnym (m.in. systemy ETCS, ERTMS).

Szacunkowe koszty kwalifikowane:

• Prace projektowe związane z opracowaniem projektu (w tym koszty niezbędnej dokumentacji, opłaty związane z pozyskaniem stosownych decyzji i pozwoleń administracyjnym).
• Prace budowlane związane z budową, przebudową lub modernizacją terminali intermodalnych oraz dedykowanej infrastruktury kolejowej, oraz drogowej niezbędnej do ich włączenia w sieć transportową.
• Zakup nieruchomości niezabudowanej, zabudowanej lub nabycie innego niż własność prawa do nieruchomości w wysokości do 10% łącznych wydatków kwalifikowalnych dla danego projektu.
• Zakup maszyn i urządzeń zainstalowanych na stałe w ramach realizacji projektu, takie jak suwnice czy urządzenia dźwigowe oraz przeładunkowe innego typu niż suwnice.
• Zakup specjalistycznego taboru do przewozów intermodalnych takich jak: wagony, lokomotywy, intermodalne jednostki ładunkowe, wykorzystywanych jedynie na potrzeby transportu intermodalnego.
• Zakup lub aktualizacja systemów telematycznych i satelitarnych związanych z transportem intermodalnym.
• Zarządzanie projektem.

Poziom przygotowania projektu:

• Dokumentacja projektowa w formie projektu budowlanego lub projektu funkcjonalno-użytkowego.
• Pozwolenia i decyzje administracyjne (pozwolenie na budowę, decyzja środowiskowa).
• Projekt nie powinien zostać rozpoczęty przed dniem złożenia dokumentacji aplikacyjnej.
• Uzgodnienia z zarządcami infrastruktury (jeśli dotyczy: np. PKP).

Zgodnie z dostępnymi informacjami nabór wniosków powinien rozpocząć się nie później niż w III kwartale 2023 roku.

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności

W dniu 1 czerwca 2022 r. Komisja Europejska zaakceptowała Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO), w ramach którego Polska pozyska około 36 mld euro. Środki zostały podzielone na instrumenty zwrotne i bezzwrotne. Na część dotacyjną przypada 23,850 mld euro, z kolei na pożyczki niemal połowę tej kwoty, bo 12,11 mld euro. Środki pochodzą z unijnego Funduszu Odbudowy na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility), będącego odpowiedzią na skutki trwającej ponad dwa lata pandemii COVID-19.

Co KPO oznacza dla polskich przedsiębiorców?

Krajowy Plan Odbudowy wskazuje elementy przestrzeni społeczno-gospodarczej wymagającej interwencji rządowej po pandemicznym, dwuletnim przestoju. Twórcy planu wyszczególnili pięć głównych komponentów tematycznych, będącymi również wyjściowymi dla reform szczegółowych, są to:

1. Odporność i konkurencyjność gospodarki – ok. 4,7 mld euro, z czego ok. 4,45 mld euro w formie grantów;
2. Zielona energia i zmniejszenie energochłonności – ok. 14,3 mld euro, z czego ok. 6 mld w formie grantów;
3. Transformacja cyfrowa – ok. 4,9 mld euro, z czego ok. 28 mld euro w formie grantów;
4. Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia – ok. 4,5 mld euro, z czego ok. 4,1 mld euro w formie grantów;
5. Zielona, inteligentna mobilność – ok. 7,5 mld euro, z czego ok. 6,8 mld euro w formie grantów.

Przy każdym z komponentów twórcy Krajowego Planu Odbudowy wskazali proponowane reformy,
a także, będące narzędziem w ich egzekucji, cele inwestycyjne, których w dokumencie znaleźć można aż 36. Cele inwestycyjne są najatrakcyjniejszym elementem KPO dla polskich przedsiębiorców, gdyż wskazują konkretne tematy, w których obszarach tworzone będą nabory wniosków konkursowych dotyczących dofinansowania projektów.

Na projekty związane z transportem intermodalnym przeznaczono blisko 175 mln euro.

Projekty sektora transportu intermodalnego będą realizowane w ramach Komponentu E: Zielona, Inteligentna mobilność. Skupia się on na wyzwaniach stojących przed polskim sektorem transportowym, w szczególności w zakresie zanieczyszczenia powietrza oraz dekarbonizacji a co za tym idzie wzrost udziału transportu kolejowego w Polsce. Realizacja projektów w ramach
Komponentu E ma doprowadzić m.in. do zwiększenia atrakcyjności i efektywności kolei w ramach transportu towarowego oraz osobowego. Beneficjentami środków z KPO będą m.in. podmioty

gospodarcze realizujące działalność w obszarze transportu intermodalnego. Jednymi z istotnych założeń KPO jest fakt przekazania dotacji przeznaczonych na modernizację co najmniej dziesięciu centrów przeładunkowych oraz dostawę 250 jednostek taboru w ramach realizacji przewozów intermodalnych.

Przykładowe rodzaje wspieranych projektów:

• Budowa, rozbudowa i unowocześnienia terminali i bocznic w terminalach.
• Zakup specjalistycznego taboru służącego do wykonywania przewozów intermodalnych.
• Zakup, przebudowa lub modernizacja infrastruktury (maszyny i urządzenia) niezbędnej do obsługi terminali intermodalnych.
• Zakup lub modernizacja taboru kolejowego i specjalistycznego sprzętu wykorzystywanego w przewozach intermodalnych (m.in. lokomotywy, naczepy).
• Inwestycje w zakresie cyfryzacji zwiększającej efektywność funkcjonowania terminali i obsługi towarów.

Szacunkowe koszty kwalifikowane oraz poziom przygotowania projektu będą tożsame
jak w Programie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FENiKS).

Istotną różnicą będzie fakt, iż Beneficjenci prawdopodobnie będą mogli kwalifikować koszty poniesione od lutego 2020 roku z zastrzeżeniem, że projekt nie został zakończony w dniu składania wniosku. Dodatkowo, projekty KPO będą weryfikowane pod kątem spełnienia unijnych wymogów środowiskowych, tj. czy projekt został przygotowany zgodnie z prawem dotyczącym ochrony środowiska – dotyczy oceny oddziaływania na środowisko.

Zgodnie z dostępnymi informacjami rozpoczęcie naborów w ramach KPO powinno rozpocząć się nie później niż w I półroczu 2023 roku. Projekty powinny zostać zakończone najpóźniej do połowy 2026 roku.

Szacuje się, iż wielkość dofinansowania będzie wyliczana zgodnie z dotychczasową metodologią stosowaną przy projektach tego typu tj. będzie uzależniona od wskaźnika FRR/k (finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału krajowego) i nie będzie ona większa niż 50% kosztów kwalifikowanych – przy wskaźniku FRR/k nieprzekraczającym 25%. W przypadku, kiedy wskaźnik FRR/k przekroczy 25% wówczas poziom dofinansowania, będzie odpowiednio pomniejszony.

Jednym z warunków otrzymania dofinansowania na realizację projektów z zakresu transportu intermodalnego w ramach FENiKS jest wykazanie, że projekt spełnia efekt zachęty. Powyższe zostaje osiągnięte w przypadku, jeśli rozpoczęcie prac nad projektem nastąpiło po złożeniu do CUPT wniosku o udzielenie pomocy publicznej (tzw. wniosek wstępny) i otrzymaniu informacji o wstępnej kwalifikacji projektu (przy czym wniosek wstępny może być też składany na etapie składania właściwego wniosku o dofinansowanie).

W ramach naboru ze środków FENiKS i KPO przewidywana jest tzw. kwalifikacja wstępna (prekwalifikacja), która będzie polegać na złożeniu wniosku wstępnego zawierającego podstawowe informacje o projekcie oraz Wnioskodawcy. Na podstawie powyższych danych CUPT ocenia wstępnie projekt pod kątem kwalifikacji projektu do pomocy publicznej.

Podsumowanie

Najbliższe lata to okres rekordowych środków na realizację projektów w zakresie transportu intermodalnego. Jest to ogromna szansa na budowę i powiększenie terminali oraz na zakup i modernizację taboru, z jakiej przedsiębiorcy mogli skorzystać w ostatnich latach. Realizacja projektów będzie stanowić przełom w rozwoju polskiego transportu intermodalnego oraz jego znaczenia w perspektywie całej sieci TEN-T Unii Europejskiej.