Prosta spółka akcyjna została wprowadzona do polskiego porządku prawnego półtora roku temu. W założeniu miała być prostą i przyjazną start-upom spółką. Czy ustawodawcy udało się osiągnąć ten cel? Jak w praktyce wygląda założenie i prowadzenie takiej spółki? Na te i inne pytania postaramy się Państwu odpowiedzieć w niniejszym artykule.

Przez okres funkcjonowania w obrocie prawnym założono około 1500 prostych spółek akcyjnych. Liczba ta nie wydaje się zbyt duża, jednak biorąc pod uwagę kryzys gospodarczy można uznać, że choć w ograniczonym zakresie ten typ spółki znalazł swoje miejsce w obrocie gospodarczym. Do odnalezienia tego miejsca na pewno przyczynił się rozgłos podczas uchwalania przepisów dotyczących tej spółki oraz przedstawienie jej w pozytywnym świetle. Czy ten typ spółki działa wyłącznie w nowych i zajmujących się nową technologią podmiotach? Niekoniecznie, choć faktycznie znaczna część już zarejestrowanych prostych spółek akcyjnych zajmuje się np. oprogramowaniem, to spółka ta nie jest w sztywny sposób ograniczana do określonych PKD lub czasu istnienia co sprawia, że ma uniwersalny charakter. Dowodem tego jest fakt, że pośród zarejestrowanych prostych spółek akcyjnych znajdziemy podmioty takie jak kancelarie doradztwa inwestycyjnego czy te związane z opieką zdrowotną.

Przypomnijmy zatem krótko specyfikę prostej spółki akcyjnej:

• Zastąpienie kapitału zakładowego kapitałem akcyjnym, którego wysokość może wynosić minimum 1 złoty;
• Możliwość powołania rady dyrektorów zamiast zarządu i rady nadzorczej;
• Możliwość objęcia akcji za pracę lub usługi i możliwość ich wniesienia do 3 lat od rejestracji spółki;
• Możliwość zwrotu środków z wniesionych wkładów w toku działalności spółki;
• Uproszczona procedura likwidacji;
• Możliwość wystąpienia akcjonariusza ze spółki;
• Brak ograniczeń w uprzywilejowaniu akcji;
• Możliwość korzystania ze środków komunikacji elektronicznej w procesie decyzyjnym w spółce;

Poniżej przedstawiamy nieco bardziej szczegółowo specyfikę działania prostej spółki akcyjnej.

Założenie prostej spółki akcyjnej powinno rozpocząć się od zawarcia umowy. Można to zrobić na dwa sposoby, tradycyjny (u notariusza) lub za pośrednictwem portalu S24 przy wykorzystaniu wzorca umowy. Umowa prostej spółki akcyjnej powinna zawierać szereg dość standardowych informacji, które jednak zgodnie z  jej ideą podlegają modyfikacjom.  Modyfikacje te mogą dotyczyć np. rozdzielania dywidendy czy sposobu wnoszenia wkładów na wszystkie akcje danego akcjonariusza.

Wkłady w prostej spółce akcyjnej powinny zostać wniesione w ciągu trzech lat od chwili wpisu spółki do rejestru. Minimalny wkład powinien wynosić co najmniej 1 zł. Prosta spółka akcyjna stwarza możliwość do wniesienia wkładów w postaci pracy, usług lub innego prawa niezbywalnego. Nie przeznacza się ich na kapitał akcyjny. Niestety praktyka pokazuje, że mała liczba spółek posiada kapitał wniesiony w tej formie, być może to efekt braku ustabilizowanej praktyki w tym zakresie i ulegnie to z czasem zmianie. Co ciekawe wysokość kapitału akcyjnego nie jest regulowana w umowie spółki, w związku z tym jego zmiana nie wymaga zmiany umowy spółki, co pozwala uniknąć sformalizowanej procedury.

Tak przygotowane fundamenty prostej spółki akcyjnej są podstawą wpisu jej do rejestru.

Akcje w prostej spółce akcyjnej są zdematerializowane. Oznacza to, że nie istnieje żaden fizyczny dokument będący dowodem na posiadanie akcji. Akcje są rejestrowane w rejestrze akcjonariuszy, który spółka musi założyć. Takie rejestry są prowadzone m.in. przez banki, domy maklerskie czy nawet kancelarie notarialne. Od spółki zależy, u którego podmiotu taki rejestr założy.

Akcje w prostej spółce akcyjnej mogą być uprzywilejowane.  Akcjonariusze mogą je regulować swobodnie, jednak w granicach przepisów bezwzględnie obowiązujących. Przykładowo jednym z typów dopuszczalnego uprzywilejowania są akcje założycielskie. Są one szczególnie atrakcyjne dla pomysłodawców i założycieli spółki. Uprzywilejowanie to polega na zapewnieniu tym akcjom określonego udziału w ogólnej liczbie głosów. Taki zabieg skutecznie uniemożliwi ich rozwodnienie. Akcje uprzywilejowane w ten sposób mogą zostać wyemitowane nie tylko podczas tworzenia spółki, lecz nawet w późniejszym terminie.

Nowe przepisy pozwalają na wybór w prostej spółce akcyjnej pomiędzy powołaniem organów w modelu dualistycznym (zarząd i rada nadzorcza) lub monistycznym (rada dyrektorów). Takie rozwiązanie uelastycznia strukturę spółki w zależności od preferencji założycieli.

Standardowy w polskich warunkach model organów spółki polegający na powołaniu zarządu i rady nadzorczej w prostej spółce akcyjnej doznał pewnych modyfikacji, które zostały przeniesione na grunt innych spółek.

Pierwszą z tych modyfikacji jest odmienne ukształtowanie rozwiązań dotyczących odpowiedzialności cywilnej członków organów wobec spółki. Dotychczas podstawa odpowiedzialności była ukształtowana dość wąsko i ograniczała się do naruszeniu przepisów prawa lub umowy spółki, teraz rozszerzono tę odpowiedzialność o naruszenia obowiązków lojalności, staranności przy uwzględnieniu biznesowej oceny sytuacji. Nowością jest również możliwość zawieszenia z ważnych powodów członka zarządu nie tylko przez radę nadzorczą, ale również przez akcjonariuszy.

Natomiast model monistyczny w postaci rady dyrektorów jest unikalny dla prostej spółki akcyjnej. Zakłada on, że rada łączy w sobie funkcję zarządu i rady nadzorczej. W przypadku gdy umowa spółki nie reguluje odmiennie tej kwestii, to kontrolę nad osobowym składem rady sprawują akcjonariusze. Rada dyrektorów może składać się nawet z jednego dyrektora, wówczas będzie on pełnił rolę zarządu. W tym modelu dyrektorzy co do zasady działają kolegialnie, jednak jest możliwość rozdzielenia zadań pomiędzy poszczególnych członków.

Prosta spółka akcyjna daje akcjonariuszom elastyczne możliwości akcjonariuszom w kwestii formy udziału w walnym zgromadzeniu przy użyciu środków komunikacji elektronicznej. Taką ewentualność należy przewidzieć w umowie spółki. Co ważne, środki do komunikacji elektronicznej są rozumiane szeroko i oznaczają każde środki umożliwiające komunikację w czasie rzeczywistym.

Prosta spółka akcyjna jest elastyczna również w kwestii przekształceń. Może ona zostać przekształcona w każdą spółkę handlową.

Przepisy regulujące prostą spółkę akcyjną przewidują również uproszczoną procedurę likwidacji. Polega ona na przejęciu całego majątku spółki przez jednego wyznaczonego akcjonariusza za zgodą walnego zgromadzenia, udzielonej w formie uchwały podjętej odpowiednią większością głosów. Na likwidację w tym trybie zgodę wyraża również sąd rejestrowy, wierzyciele, którzy sprzeciwiają się takiemu trybowi likwidacji mogą zgłaszać sprzeciwy do sądu. Po uprawomocnieniu się postanowienia o zgodzie na przejęcie przez jednego akcjonariusza, zgłasza on wniosek o wykreślenie spółki z rejestru i z dniem jej wykreślenia wstępuje w prawa i obowiązki tej spółki.

Podsumowując, prosta spółka akcyjna po swojej półtorarocznej obecności w polskim porządku prawnym odnalazła swoje miejsce nie tylko w sektorze start-upowym lub nowych technologii, ale również w innym środowisku. Jej unikalna w pewnych aspektach konstrukcja może być odpowiedzią na potrzeby konkretnego przedsiębiorcy. W związku z tym w planach założenia nowej spółki lub restrukturyzacji istniejących należy uwzględnić możliwość skorzystania z rozwiązań prostej spółki akcyjnej, bo być może będzie ona najbardziej odpowiadała potrzebom biznesowym.