Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych („Rejestr”) służy do przetwarzania informacji o beneficjentach  rzeczywistych spółek prawa handlowego, trustów, spółdzielni, europejskich zgrupowań interesów gospodarczych, stowarzyszeń i fundacji[1]. W określonych sytuacjach transakcja zbycia przedsiębiorstwa może rzutować na okoliczności, w oparciu o które ustalony został beneficjent rzeczywisty, a więc wpłynie ona na obowiązek aktualizacji informacji zgłoszonych do Rejestru.

Definicja określająca kto i po spełnieniu jakich warunków posiada status beneficjenta rzeczywistego zawarta jest w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („Ustawa”). Beneficjentem rzeczywistym w danym podmiocie jest osoba fizyczna sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad tym podmiotem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez ten podmiot. Przykładowo, dla spółek kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prosta spółka akcyjna i spółka akcyjna) Ustawa określa, że (co do zasady) beneficjentem rzeczywistym posiadającym tzw. uprawnienia właścicielskie bezpośrednie będzie ich udziałowiec lub akcjonariusz posiadający więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów.

Zbycie przedsiębiorstwa poprzez dokonanie transakcji na aktywach (asset deal) tj. zbycia lub nabycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa definiowanych zgodnie z brzmieniem z art.  55¹ Kodeksu Cywilnego co do zasady pozostaje neutralne dla statusu beneficjenta rzeczywistego zarówno w podmiocie, który zbywa aktywa jak i dla podmiotu, który je nabywa.

Co do zasady, od której istnieją liczne wyjątki, ponieważ, w zależności od innych cech transakcji, istnieje szerokie spektrum okoliczności, które mogą spowodować, że obowiązek aktualizacji statusu zaistnieje. Przykładowo przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część zostanie wniesiona (zbyta) na rzecz spółki kapitałowej jako aport, w zamian za udziały dla podmiotu zbywającego przedsiębiorstwo. Taka transakcja może wpłynąć na status beneficjenta rzeczywistego spółki kapitałowej nabywającej przedsiębiorstwo, ponieważ zyska ona nowego wspólnika, który obejmie udziały w zamian za wniesione do spółki aportem przedsiębiorstwo.

Podczas transakcji zbycia przedsiębiorstwa może wystąpić obowiązek aktualizacji statusu beneficjenta rzeczywistego w rejestrze, który jednak nie będzie dotyczył statusu zbywcy ani nabywcy przedsiębiorstwa. Taka sytuacja może mieć miejsce, kiedy na zorganizowany zespół składników składających się na przedsiębiorstwo, które jest przedmiotem transakcji, będą składały się prawa udziałowe, akcje lub ogół praw i obowiązków (w przypadku spółki osobowej) należące do podmiotu trzeciego. Wówczas, zmiana statusu beneficjenta rzeczywistego może dotyczyć podmiotu trzeciego, którego beneficjentem rzeczywistym posiadającym pośrednie uprawnienia właścicielskie, będzie osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad nabywcą przedsiębiorstwa (lub bezpośrednie, jeżeli nabywcą przedsiębiorstwa jest osoba fizyczna).

Zgłoszenie i aktualizacja informacji o beneficjentach rzeczywistych jest obowiązkiem osób i organów uprawnionych do reprezentacji podmiotów podlegających takiemu wpisowi. Terminem na dokonanie wpisu jest 7 dni od tzw. daty zdarzenia. Data zdarzenia będzie inna w zależności od charakteru i skuteczności podejmowanych czynności tj. tego czy czynność ma charakter deklaratoryjny czy konstytutywny. Zasadą jest, że 7 dniowy termin na dokonanie zgłoszenia należy liczyć od zmiany (wpisu) w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku zmian, dla których skuteczności nie jest wymagany wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, w terminie 7 dni od dnia ich dokonania.

Charakter czynności, poprzez który należy ustalić datę zdarzenia jest uzależniony od przyjętej koncepcji transakcji, założeń w oparciu o które dokonywana jest transakcja.

Przykładowo samo wstąpienie w prawa wspólnika w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest wpisem o charakterze deklaratoryjnym. Oznacza to, że datą zdarzenia od której należy liczyć 7 dniowy termin na zgłoszenie zmiany do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych będzie dzień podpisania umowy sprzedaży udziałów. Inaczej, jeżeli tej samej transakcji będzie towarzyszyło podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i nabyciu tych udziałów przez wstępującego wspólnika – podwyższenie kapitału zakładowego ma charakter konstytutywny, zatem wspólnik może objąć je dopiero po rejestracji takiego podwyższenia w Krajowym Rejestrze Sądowym, a więc termin na zgłoszenie należałoby liczyć od dnia wpisu w KRS. Podobnie w przypadku wniesienia przedsiębiorstwa do podmiotu aportem, do spółki kapitałowej, jeżeli ten wpłynie na wysokość kapitału zakładowego nabywcy.

Dokonując transakcji mających na celu zbycie przedsiębiorstwa każdorazowo należy zwrócić uwagę na to czy transakcja ta nie wpływa na obowiązek zaktualizowania zgłoszenia w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Sankcja za niewypełnienie obowiązku zgłoszenia i aktualizacji informacji do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych we właściwym czasie może zostać nałożona na podmiot, który podlega takiemu wpisowi. Zgodnie z aktualnym brzmieniem Ustawy jest to kara pieniężna do wysokości 1.000.000 złotych.

Gabriel Kluczkowski Aplikant adwokacki

[1] Katalog podmiotów podlegających wpisowi objęty nowelizacją ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Nowelizacja wchodzi w życie w dniu 31 października 2021 roku.