Zgodnie z kodeksem cywilnym jak i ordynacją podatkową nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Warto pamiętać, że dotyczy to również sytuacji, gdy przenoszona jest zorganizowana część przedsiębiorstwa.

W orzecznictwie jednoznacznie ocenia się, że norma wyrażona w art. 55[4] KC (odpowiedzialność solidarna nabywcy ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, chyba że w chwili nabycia nabywca nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności) dotyczy również nabywcy zorganizowanej części przedsiębiorstwa („ZCP”). Jest tak, gdyż ZCP również może być uznana za przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55[1] KC (np. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 r., sygn. akt V CSK 213/10: „Odpowiedzialność, o której mowa w art. 526 k.c. (obecnie art. 55⁴ k.c.), ponosi także nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa.”).

W tym kontekście ciekawa jest relacja definicji ZCP wskazanej na gruncie przepisów prawa podatkowego (gdzie zobowiązania są jedną z obligatoryjnych części składowych ZCP) z definicją ZCP na gruncie kodeksu cywilnego. Interpretacja art. 55[1] KC wskazuje jednoznacznie, że poza zakresem pojęcia przedsiębiorstwa (czyli również ZCP) pozostają zobowiązania i obciążenia związane z jego prowadzeniem. Przeniesienie przedsiębiorstwa na gruncie prawa cywilnego obejmuje więc jedynie przejście aktywów.

Przejęcie zobowiązań i innych obciążeń związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa wymaga zachowania rygorów wymaganych przez ustawę dla zmiany stron stosunku zobowiązaniowego (art. 519 i n. KC). Konsekwencja nieobjęcia zobowiązań pojęciem przedsiębiorstwa, jest wprowadzenie w interesie wierzycieli zasady solidarnej odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstwa jego nabywcy wraz ze zbywcą (art. 55[4] KC). Jednocześnie zgodnie z art. 376 § 1 KC, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, a z treści stosunku prawnego łączącego strony nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać od współdłużnika zwrotu zwróconego świadczenia w częściach równych.

W przypadku zatem gdyby to zbywca został przez wierzyciela zmuszony do spełnienia zobowiązania, które zostało wskazane w spisie majątku jako przypisane do ZCP, to wówczas będzie miał prawo do żądania zwrotu spełnionego świadczenia w całości. Gdyby zaś chodziło o zobowiązanie, które było związane z ZCP, lecz nie zostało ujęte w majątku przypisanego do ZCP, a nabywca ZCP nie zachował należytej staranności, to wówczas strona, która spełniła świadczenie będzie mogła żądać od współdłużnika zwrotu spełnionego świadczenia w częściach równych.

Powyższe uwagi nie odnoszą się jednak do transakcji podziału przez wydzielenie, które za swój przedmiot mają ZCP. Charakterystyką takich transakcji jest to, że spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału (art. 531 §1 KSH). Jest to tzw. sukcesja uniwersalna, porównywana do sukcesji mającej miejsce w przypadku przyjęcia spadku przez spadkobierców. Za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale (o odpowiedzialności za zobowiązania w związku z podziałem przez wydzielenie napiszemy więcej w odrębnym wpisie).

Odpowiednikiem art. 55[4] KC na gruncie prawa podatkowego jest art. 112 § 1 ordynacji podatkowej. Zgodnie z tym przepisem nabywca zorganizowanej części przedsiębiorstwa odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, chyba że przy zachowaniu należytej staranności nie mógł wiedzieć o tych zaległościach. Przepisy podatkowo zatem w sposób bezpośredni normują odpowiedzialność nabywcy ZCP.

Odpowiedzialność opisana powyżej nie występuje w przypadku przeniesienia pojedynczych składników majątkowych. Przykładowo osoba kupująca nieruchomość z wynajmowanymi lokalami może zakładać, że przechodzi jedynie składnik majątkowy, podczas gdy kontrahent, sąd czy organ podatkowy mogą mieć inne zdanie w tym temacie i uznać, że spełnione zostały przesłanki do odpowiedzialności solidarnej. Stąd też tak istotne jest staranne zbadanie, czy przedmiotem transakcji jest ZCP, o czym wspominaliśmy w tym artykule.

Mikołaj Horbulewicz Adwokat