Jednym z wyjątkowych rodzajów sprzedaży przedsiębiorstwa jest wprowadzona do polskiego prawa upadłościowego w 2016 roku instytucja przygotowanej likwidacji. Przygotowana likwidacja (tzw. pre-pack) pozwala na uproszczenie i przyspieszenie przebiegu postępowania upadłościowego, a w konsekwencji na ograniczenie jego kosztów oraz szybsze i pełniejsze zaspokojenie wierzycieli. Skutkiem przygotowanej likwidacji jest ogłoszenie upadłości dłużnika z jednoczesnym zachowaniem jego przedsiębiorstwa, które w całości lub w części sprzedawane jest na rzecz inwestora. Istotną cechą nabycia przedsiębiorstwa w ramach przygotowanej likwidacji jest brak odpowiedzialności nabywcy za długi upadłego. Oznacza to, że co do zasady na nabywcę przechodzi przedsiębiorstwo upadłego z wyłączeniem jego zobowiązań.

BRAK ODPOWIEDZIALNOŚCI NABYWCY ZA ZOBOWIĄZANIA UPADŁEGO

Sprzedaż przedsiębiorstwa dokonana w ramach przygotowanej likwidacji ma skutki sprzedaży egzekucyjnej. Oznacza to w szczególności, że w przypadku braku odmiennej regulacji w przepisach prawa upadłościowego, nabywca przedsiębiorstwa upadłego nabywa je w stanie wolnym od obciążeń i nie odpowiada za zobowiązania upadłego. Brak przejęcia przez nabywcę przedsiębiorstwa odpowiedzialności za długi upadłego wynika z samej natury postępowania upadłościowego, w którym sprzedaż następuje przecież w celu zaspokojenia wierzycieli z uzyskanej ceny (tak Sąd Apelacyjny w Szczecinie, I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 20 grudnia 2012 r., I ACa 247/12). Nabywca nie odpowiada zatem za zobowiązania pracownicze, czy zobowiązania podatkowe upadłego, które to zobowiązania powinny zostać zaspokojone z masy upadłości.

Nabycie w postępowaniu upadłościowym przedsiębiorstwa w stanie wolnym od obciążeń, oznacza również, że wygasają wszelkie prawa i roszczenia obciążające jego poszczególne składniki majątkowe, co bezsprzecznie potwierdzone zostało przez Sąd Najwyższy:

„Zbycie przedsiębiorstwa upadłego jako całości w toku postępowania upadłościowego powoduje – w zasadzie – wygaśnięcie wszelkich obciążeń na składnikach tego przedsiębiorstwa.”

– Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2014 r., II CSK 357/13.

WYGAŚNIĘCIE PRAW I ROSZCZEŃ OBCIĄŻAJĄCYCH RUCHOMOŚCI

Zgodnie z powyższą zasadą wygasają ustanowione na rzeczach ruchomych ograniczone prawa rzeczowe, takie jak zastaw czy prawo użytkowania. Co istotne cenę uzyskaną ze składników mienia obciążonych ograniczonymi prawami rzeczowymi przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na tych składnikach. Kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do masy upadłości.

WYGAŚNIĘCIE PRAW I ROSZCZEŃ OBCIĄŻAJĄCYCH NIERUCHOMOŚCI

W odniesieniu do wchodzących w skład przedsiębiorstwa nieruchomości powyższa zasada ma zastosowanie z pewnymi ograniczeniami. Co do zasady sprzedaż nieruchomości w ramach postępowania upadłościowego powoduje wygaśnięcie praw oraz praw i roszczeń osobistych ujawnionych przez wpis do księgi wieczystej lub nieujawnionych w ten sposób, lecz zgłoszonych sędziemu-komisarzowi w określonym terminie. Wygasają wobec tego wszelkie ograniczone prawa rzeczowe (np. służebność czy hipoteka) ujawnione w księdze wieczystej lub zgłoszone sędziemu-komisarzowi.

Ustawodawca przewidział jednak, że:

• W mocy pozostają służebność drogi koniecznej, służebność przesyłu oraz służebność ustanowiona w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budowli lub innego urządzenia;
• W mocy pozostają użytkowanie oraz prawa dożywotnika, jeżeli przysługuje im pierwszeństwo przed wszystkimi hipotekami lub jeżeli nieruchomość nie jest hipotekami obciążona albo jeżeli wartość użytkowania i praw dożywotnika znajduje pełne pokrycie w cenie nabycia;
• Sędzia-komisarz może postanowić, że w mocy pozostaje służebność gruntowa, która nie znajduje pełnego pokrycia w cenie nabycia, zostaje utrzymana w mocy, jeżeli jest dla nieruchomości władnącej konieczna, a nie obniża w sposób istotny wartości nieruchomości obciążonej (wyłącznie na wniosek właściciela nieruchomości władnącej, zgłoszony najpóźniej w zarzutach do planu podziału sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości obciążonej);
• Nabywca przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi nieruchomość, wstępuje prawa i obowiązki upadłego wynikające ze stosunku najmu i dzierżawy stosownie do przepisów normujących te stosunki w wypadku zbycia rzeczy wynajętej lub wydzierżawionej.

Katarzyna Jackiewicz Aplikant adwokacki