Przepisy o podatku u źródła od 2019 r. są jednym z najbardziej problematycznych obszarów polskiego prawa podatkowego. Kolejne zmiany w przepisach, projekty objaśnień publikowane w latach 2019 i 2023, liczne interpretacje organów podatkowych, zmienne stanowiska Ministerstwa Finansów oraz bogate, choć często niejednolite orzecznictwo sądów administracyjnych sprawiły, że temat rzeczywistego właściciela stał się jednym z najbardziej problematycznych obszarów w podatkach międzynarodowych.

Po dwóch próbach stworzenia objaśnień w zakresie WHT Ministerstwo Finansów wydało 3 lipca 2025 r. objaśnienia podatkowe (dalej: „Objaśnienia”) poświęcone stosowaniu klauzuli rzeczywistego właściciela dla celów podatku u źródła. Dokument został opublikowany 9 lipca 2025 r. i posiada charakter objaśnień podatkowych w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej. Tym samym stanowi podstawę ochrony dla podatników i płatników stosujących się do zawartych w nim wytycznych (w przeciwieństwie do dwóch poprzednich projektów objaśnień, które ostatecznie nie weszły w życie).

Poniższy artykuł krok po kroku przedstawia najnowsze Objaśnienia, odnosząc się jednocześnie do wcześniejszych projektów oraz sporów toczonych między organami podatkowymi a podatnikami.

Definicja rzeczywistego właściciela: punkt wyjścia

W pierwszej kolejności przypomnijmy dlaczego ustalenie rzeczywistego właściciela jest tak ważne w kontekście poboru podatku u źródła. Generalną zasadą w podatku CIT jest opodatkowanie przychodu w państwie rezydencji. Jednak stosunku do kilku rodzajów przychodów (m.in. odsetek i należności licencyjnych, dywidend oraz usług niematerialnych) przewidziano wyjątek, który powoduje ich podwójne opodatkowanie – zarówno w państwie rezydencji, jak i źródła (tj. w państwie, w którym powstają/są wypłacane).

Możliwe jest jednak uniknięcie opodatkowania należności w państwie źródła lub zastosowanie niższej stawki na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub dyrektyw unijnych. W tym celu konieczne jest spełnienie kliku warunków – jednym z nich jest posiadanie przez odbiorcę należności statusu beneficjenta rzeczywistego.

Polska ustawa o CIT zawiera definicję rzeczywistego właściciela (beneficial owner, dalej: „BO”), która wraz z Objaśnieniami wyznacza kluczowe kryteria, jakie płatnik powinien uwzględnić przy stosowaniu preferencji w podatku u źródła. Zgodnie z konstrukcją przyjętą przez ustawodawcę oraz rozwiniętą przez Ministerstwo Finansów, rzeczywistym właścicielem jest podmiot, który jednocześnie spełnia następujące przesłanki:

• otrzymuje daną należność dla własnej korzyści ekonomicznej,
• nie jest zobowiązany do przekazania należności w całości ani w części innemu podmiotowi,
• prowadzi w państwie swojej siedziby rzeczywistą działalność gospodarczą.

Ministerstwo podkreśla, że dwie pierwsze przesłanki należy rozważać łącznie, jako jeden spójny wymóg. Podobnie jak poprzednie projekty objaśnień z 2019 i 2023 r., obecny dokument szczegółowo wyjaśnia każdą z wymienionych przesłanek, co ułatwia ich właściwą interpretację oraz praktyczne stosowanie.

Otrzymanie należności na własny rachunek oraz brak obowiązku przekazywania jej, w całości lub części, innemu podmiotowi

Zgodnie z Objaśnieniami rzeczywisty właściciel to podmiot, który sprawuje faktyczne władztwo ekonomiczne nad otrzymaną należnością. Nie może on pełnić roli pośrednika płatności, który jedynie tymczasowo dysponuje środkami – takiego jak tzw. administrator dochodu, co jest pojęciem znanym już z projektu objaśnień z 2023 r.

Istotnym elementem tej przesłanki jest ponoszenie ryzyk związanych z daną należnością. Ministerstwo wskazuje w szczególności na: ryzyko niewykonania zobowiązania, ryzyko kredytowe dłużnika odsetek, ryzyko zmian stóp procentowych oraz ryzyko walutowe i kursowe. Brak zaangażowania w powyższe ryzyka może świadczyć o tym, że podmiot nie jest właścicielem ekonomicznym środków, a jedynie ich administratorem.

Ryzyko to także musi być ponoszone dla własnej korzyści, odpowiednio do uzyskiwania należności dla własnej korzyści.

Korzyści ekonomiczne nie ograniczają się przy tym wyłącznie do korzyści uzyskanych bezpośrednio w związku z reinwestycją otrzymanych należności. Mogą obejmować także zdolność do zabezpieczenia wartości posiadanych aktywów.

Objaśnienia wskazują również przykładowe okoliczności, które mogą świadczyć o tym, że podmiot działa wyłącznie jako administrator dochodu. Minister Finansów wskazuje następujące przesłanki:

• podmiot realizuje niewielką marżę na przekazywanych płatnościach,
• podmiot nie wykazuje przychodu podatkowego z tytułu otrzymanych należności,
• należności w krótkich odstępach czasu są przekazywane na rzecz innego podmiotu,
• podmiot nie dokonuje reinwestycji środków finansowych uzyskanych w związku z otrzymanymi należnościami,
• podmiot nie ma innych środków lub źródeł dochodów niż otrzymywana należność umożliwiających spłatę jego zobowiązań,
• podmiot nie ponosi ryzyka związanego z daną należnością.

Zastrzeżono jednak, że przesłanki te nie muszą występować łącznie, a spełnienie jednej z nich nie oznacza automatycznie utraty statusu rzeczywistego właściciela.

Prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej

Ocena rzeczywistej działalności gospodarczej dotyczy konkretnej płatności. Spółka prowadząca szeroką działalność, która pełni jedynie funkcję pośrednika i nie czerpie korzyści z otrzymanych środków, nie spełnia kryterium rzeczywistego właściciela. Natomiast nawet ograniczony zakres działalności może okazać się wystarczający, jeśli umożliwia uzyskanie rzeczywistych korzyści z danej należności.

Istotnym kryterium przy ocenie rzeczywistej działalności gospodarczej jest posiadanie odpowiednich zasobów – zarówno majątkowych, jak i osobowych, które umożliwiają efektywne funkcjonowanie. Kluczowe znaczenie ma rzeczywiste ponoszenie kosztów związanych z utrzymaniem tych zasobów – adekwatnie do skali i rodzaju prowadzonej działalności. Nie decyduje przy tym forma prawna korzystania z powierzchni biurowej (własność lub najem) ani charakter zatrudnienia (umowa o pracę lub cywilnoprawna), lecz przede wszystkim fakt, że ponoszone wydatki są na tyle istotne, iż potwierdzają samodzielność podejmowania decyzji dotyczących należności oraz realizację ich w interesie danego podmiotu.

Rzeczywista działalność w spółkach holdingowych

Należy podkreślić, że wymagania dotyczące posiadanych zasobów różnią się w zależności od rodzaju spółki – odmiennych kryteriów oczekuje się wobec spółek handlowych, a innych wobec spółek holdingowych, w których kluczową rolę pełni personel.

W przypadku spółek holdingowych posiadanie substratu majątkowo-osobowego sprowadza się więc, co do zasady, do odpowiednio doświadczonego personelu, faktycznie zaangażowanego w działalność podmiotu, posiadającego wystarczającą wiedzę ekspercką i wyposażonego w odpowiedni sprzęt biurowy.

W szczególności o braku spełnienia przesłanki posiadania substratu osobowego może świadczyć w szczególności okoliczność, że członkami zarządu (dyrektorami) badanego podmiotu są osoby fizyczne/inne podmioty pełniące te funkcje wyłącznie w sposób usługowy, również równolegle dla innych klientów, niemające doświadczenia zawodowego w zakresie branży/biznesu formalnie prowadzonego przez podmiot, zwykle będące rezydentami państwa siedziby podmiotu (tzw. dyrektorzy nominowani; usługa standardowo zapewniania przez kancelarię prawną lub księgową lub innych podmiot zakładający/dostarczający gotowy podmiot).

Ponadto Ministerstwo Finansów wskazuje, iż spółka holdingowa może zostać uznana za podmiot prowadzący rzeczywistą działalność gospodarczą wyłącznie wówczas, gdy posiada kontrolę nad własnymi środkami finansowymi oraz samodzielnie podejmuje decyzje operacyjne. Brak takiej autonomii jest równoznaczny z niespełnianiem warunku prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej.

Co gdy substrat majątkowo-osobowy jest dzielony?

W przypadku spółek, które nie posiadają własnych aktywów, lecz ponoszą koszty nabycia zasobów od innych podmiotów z grupy, sam brak majątku i personelu nie przesądza o niespełnieniu wymogu prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej. Ministerstwo Finansów w swoich objaśnieniach dopuszcza możliwość uwzględniania tzw. „dzielonego substratu majątkowo-osobowego”, czyli korzystania przez spółkę z zasobów udostępnianych przez inne podmioty w grupie, takich jak pracownicy, powierzchnie biurowe, systemy księgowe czy funkcje zarządcze. Rozwiązanie to nie jest jednak bezwarunkowe. Należy spełnić poniższe kryteria:

• Podmioty udostępniające zasoby muszą znajdować się w jurysdykcji objętej zakresem aktu prawnego stanowiącego podstawę preferencji. Przykładowo:
  • przy zastosowaniu dyrektywy unijnej – w państwie członkowskim UE;
  • przy zastosowaniu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania – w tym samym państwie co odbiorca płatności.
• Korzystanie z cudzych zasobów musi mieć charakter rzeczywisty i być odpowiednio udokumentowane; ogólny opis „na poziomie grupy” nie jest wystarczający.
• Nie można uzasadniać prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej wyłącznie poprzez korzystanie z zasobów innego podmiotu, jeżeli w istocie to ten podmiot sprawuje kontrolę nad środkami i odnosi korzyści ekonomiczne z płatności.

Dodatkowo w Objaśnieniach zastrzeżono, że ze względu na konieczność posiadania rozbudowanej wiedzy co do sposobu funkcjonowania danej grupy ustalenie i wykazanie, że przesłanka rzeczywistej działalności gospodarczej jest spełniona przy zastosowaniu dzielonego substratu majątkowo-osobowego jest wyłącznie fakultatywną opcją dla płatnika lub podatnika i do jej stosowania nie jest zobowiązany organ podatkowy, który wiedzy takiej nie posiada.

Powyższe zastrzeżenie powoduje, że dzielenie substratu majątkowo-osobowego ze spółkami z grupy jest bardzo ryzykowane i wymaga szczegółowej dokumentacji.

Zakres płatności objętych obowiązkiem badania warunku rzeczywistego właściciela

W najnowszych Objaśnieniach Ministerstwo Finansów klarownie porządkuje katalog przypadków, w których płatnik ma badać status „rzeczywistego właściciela”. Obowiązek dotyczy:

• wszystkich płatności biernych, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT (odsetki i należności licencyjne),
• dywidend korzystających ze zwolnienia z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT,
• dywidend, odsetek i należności licencyjnych rozliczanych na podstawie UPO, nawet jeśli dana umowa wprost nie zawiera klauzuli BO.

Jednocześnie MF wskazuje, że usługi niematerialne kwalifikowane jako zyski przedsiębiorstw nie wymagają badania BO. Tę konstrukcję można czytać jako próbę spięcia w jedną ramę wymogów wynikających z dyrektyw unijnych, praktyki organów i dorobku orzeczniczego.

Powyższy kierunek wykładni był widoczny już w projektach poprzednich objaśnień. W projekcie objaśnień z 2023 r. Ministerstwo Finansów szczególnie podkreśliło znaczenie pojęcia „rzeczywistego właściciela” w kontekście UPO. MF wskazywało, że to pojęcie obowiązuje niezależnie od tego, czy dana umowa traktatowa zawiera wprost odpowiednią klauzulę. Wcześniejszy projekt z 2019 r. również sygnalizował kierunek podobny co do płatności traktatowych – resort od początku budował argumentację, że przy stosowaniu UPO płatnik musi upewnić się, iż odbiorca faktycznie jest beneficjentem ekonomicznym.

Podejście sądów administracyjnych w ostatnim czasie pokrywa się z powyższym stanowiskiem. Początkowo dominowały wyroki mówiące, że:

„Skoro […] w polsko-francuskiej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania brak jest odwołania do przesłanki tożsamości odbiorcy odsetek i podmiotu uprawnionego, czyli klauzuli „beneficial owner”, to dla skorzystania z art. 11 ust. 1 umowy, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, wystarczy, aby odsetki były wypłacone osobie mającej miejsce zamieszkania lub siedzibę w drugim Umawiającym się Państwie”.[1]

Jednak z biegiem czasu sądy zmieniły stanowisko, uznając, że kluczowe jest ustalenie osoby podatnika, a więc sprecyzowanie wobec kogo powstał obowiązek podatkowy:

„[…] odstąpienie od opodatkowania dochodów z tytułu odsetek na podstawie właściwych przepisów umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (także art. 12 ust. 1 umowy polsko – amerykańskiej), nastąpi jedynie wówczas gdy podmiot mający miejsce zamieszkania lub siedzibę w drugim umawiającym się państwie będzie mógł być uznany za podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 2 u.p.d.o.p”.[2]

O ile w sprawie zwolnienia dla odsetek i należności licencyjnych na podstawie art. 21. ust. 3 ustawy o CIT sprawa jest jasna (warunek BO wynika wprost z przepisów), tak w przypadku dywidend korzystających ze zwolnienia z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT podatnicy mogą spotkać się z różnymi stanowiskami.

Organy podatkowe stoją co do zasady na stanowisku, że obowiązek badania BO dotyczy również zwolnienia dywidendowego. Przykładem może być interpretacja indywidualna z 27 maja 2025 r.; sygn. 0111 KDIB2 1.4010.146.2025.1.BJ:

„Obowiązek dochowania należytej staranności spoczywa na płatniku, który chce zastosować zwolnienie wynikające z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT. Płatnik ma obowiązek weryfikować czy uzyskująca dochody z dywidendy spółka spełnia wszystkie warunki do skorzystania ze zwolnienia, a więc i weryfikacji statusu udziałowca jako rzeczywistego właściciela w stosunku do otrzymanej dywidendy.”

Można spotkać również interpretacje indywidualne zwierające przeciwne stanowisko, jednak najczęściej są one wynikiem przegranej fiskusa przed sądem administracyjnym. Tak miało miejsce w przypadku interpretacji z dnia 19 maja 2025 r.; sygn. 0111 KDIB1 1.4010.287.2020.11.BK

„[…] w ślad za opinią wyrażoną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oraz Naczelny Sąd Administracyjny w zapadłych w sprawie wyrokach, należy stwierdzić, że zwolnienie z opodatkowania przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, w tym z tytułu wypłaconych dywidend, nie jest uzależnione od posiadania przez ich beneficjenta statusu rzeczywistego właściciela otrzymanych należności. Wynika to z brzmienia art. 22 ust. 4 u.p.d.o.p. (…) Wymogu tego w odniesieniu do wypłat dywidend nie można domniemywać lub doszukiwać się go w drodze analogii.”

W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego w tej kwestii pojawiały się różne stanowiska. W wyroku z 27 kwietnia 2021 r.; sygn. II FSK 240/21 oraz dwóch orzeczeniach z 8 lutego 2023 r. (sygn. II FSK 1277/22 i sygn. II FSK 1281/22) NSA wskazał, że przy zwolnieniu dywidendowym wynikającym z art. 22 ust. 4 ustawy o CIT katalog warunków nie zawiera wyraźnego obowiązku weryfikacji rzeczywistego właściciela. W praktyce oznacza to, że ustawodawca nie przewidział obowiązku badania statusu beneficjenta. Jednak w orzeczeniach NSA z 31 stycznia 2023 r. (sygn. II FSK 1588/20) oraz 6 października 2023 r. (II FSK 1333/22) zwrócono uwagę, że płatnik powinien zweryfikować, czy odbiorca dywidend jest rzeczywistym właścicielem, wskazując na cel dyrektywy oraz wymogi należytej staranności.

Te sprzeczności w orzecznictwie wpłynęły na doprecyzowanie stanowiska Ministerstwa Finansów w Objaśnieniach z 2025 r.

Okoliczności badane w celu weryfikacji warunku rzeczywistego właściciela

Objaśnienia wskazują, jakie aspekty należy zweryfikować przy wypłacie środków zarówno do podmiotu powiązanego, jak i niepowiązanego. Minister Finansów podkreśla, że w przypadku płatności na rzecz podmiotu powiązanego wymagane jest bardziej szczegółowe i wnikliwe przeanalizowanie sytuacji niż przy transakcjach z podmiotem niepowiązanym.

Samo posiadanie oświadczeń oraz certyfikatów rezydencji nie stanowi wystarczającej podstawy do zastosowania preferencyjnych warunków podatkowych wobec podmiotów powiązanych. W takich przypadkach konieczne jest również przeanalizowanie innych dostępnych dokumentów, takich jak umowy potwierdzające posiadanie rzeczywistego majątku czy sprawozdania finansowe wykazujące faktyczną kontrolę nad otrzymywanymi środkami. Dzięki temu płatnik może wykazać dochowanie wymaganej staranności.

W odniesieniu do podmiotów niepowiązanych, dla potwierdzenia statusu rzeczywistego właściciela zazwyczaj wystarcza certyfikat rezydencji oraz stosowne oświadczenie. Niemniej jednak podatnik powinien upewnić się co do ich rzetelności, gdyż organ podatkowy może zakwestionować te dokumenty, jeśli uzna je za niewłaściwe.

Nie jest to nowość — podobne wnioski zostały już przedstawione w projekcie objaśnień z 2019 r.

Klauzula „look-through approach”

Objaśnienia podatkowe opublikowane 3 lipca 2025 r. wreszcie jednoznacznie rozstrzygają istotne kwestie dotyczące tzw. klauzuli look-through approach (LTA). Przypomnijmy, że podejście to umożliwia uznanie rzeczywistego właściciela płatności – np. odsetek lub dywidend – za jej odbiorcę, nawet jeśli środki formalnie trafiają najpierw do podmiotu pośredniczącego.

Możliwość zastosowania tej klauzuli stanowi znacznie ułatwienie dla płatników i podatników, gdyż rozszerza krąg podmiotów, które można badać pod kątem rzeczywistego właściciela. Dzięki temu prawdopodobieństwo spełnienia warunku BO jest znacznie wyższe niż w przypadku restrykcyjnego podejścia ograniczającego badanie wyłącznie do bezpośredniego odbiorcy należności.

Minister Finansów podkreślił, że aby zastosowanie LTA było możliwe i korzystne podatkowo, podatnik powinien w ramach dochowania należytej staranności spełnić kilka warunków:

• ustalić rzeczywistego właściciela płatności,
• zweryfikować, czy rzeczywisty właściciel rozpoznaje przychód z danej należności w swoim kraju i odpowiednio go opodatkowuje,
• sprawdzić, czy charakter płatności pozostaje niezmienny w całym łańcuchu (np. odsetki nadal pozostają odsetkami),
• ocenić, czy spełnione są przesłanki do zastosowania ulgi lub zwolnienia z podatku – np. na podstawie UPO lub unijnej dyrektywy.

W Objaśnieniach wskazano, że:

Klauzula „look-through approach” wywodzi się z rozumienia pojęcia rzeczywistego właściciela i została wprost wskazana w Komentarzu do Modelowej Konwencji OECD. Jej stosowanie jest również akceptowane przez krajowe sądy administracyjne.

Czy jednak rzeczywiście tak było? Warto przyjrzeć się historii tej koncepcji w kontekście wcześniejszych projektów objaśnień.

W projekcie objaśnień z 19 czerwca 2019 r. wskazywano, że w określonych przypadkach możliwe jest traktowanie ostatecznych odbiorców płatności jako rzeczywistych właścicieli, co umożliwiało skorzystanie ze zwolnienia z podatku u źródła bez konieczności uwzględniania podmiotu pośredniczącego. Jednak już w projekcie z 2023 r. Ministerstwo Finansów zaprzeczyło dopuszczalności stosowania klauzuli LTA. Wskazano, że organy podatkowe nie są zobowiązane do uwzględniania tej koncepcji, a sama klauzula nie znajduje wyraźnego umocowania w krajowych przepisach – tj. w ustawie o CIT, PIT ani w Ordynacji podatkowej.

Również w obszarze interpretacji podatkowych doszło do zmiany stanowiska organów. Do połowy 2024 r. Dyrektor KIS uznawał możliwość stosowania LTA – czego przykładem jest interpretacja indywidualna z 11 sierpnia 2023 r. (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.313.2023.2.PP). Jednak już w interpretacji z 30 lipca 2024 r. (sygn. 0114-KDIP2-1.4010.241.2024.2.MW) stanowisko to uległo zmianie, a klauzula została zakwestionowana.

Sytuacja nie była również jednoznaczna w orzecznictwie sądów administracyjnych. Z jednej strony, WSA w Warszawie w wyroku z 3 stycznia 2025 r. (sygn. akt III SA/Wa 2385/24) dopuścił możliwość stosowania LTA. Z drugiej strony, WSA w Poznaniu w wyroku z 21 stycznia 2025 r. (sygn. akt I SA/Po 650/24) nie zaakceptował tej koncepcji, choć nie wykluczył jej całkowicie. W uzasadnieniu powołał się m.in. na wyrok NSA z 31 stycznia 2023 r. (sygn. akt II FSK 1588/20), w którym wskazano, że zastosowanie preferencji podatkowej może być dopuszczalne, nawet jeśli wypłata nie trafia bezpośrednio do beneficjenta, o ile możliwe jest zastosowanie zasady LTA.

W tym kontekście opublikowane 3 lipca 2025 r. objaśnienia dają podatnikom wyczekiwaną odpowiedź – klauzula LTA może być stosowana, pod warunkiem spełnienia wskazanych kryteriów. To istotny krok w kierunku stabilizacji praktyki interpretacyjnej i podatkowej w zakresie rozpoznawania rzeczywistego właściciela płatności w transakcjach międzynarodowych.

Objaśnienia wskazują, że cele oraz zakres podmiotowy dyrektyw i UPO różnią się w sposób istotny. W konsekwencji stosowanie LTA musi uwzględniać te rozbieżności. Różnice te przekładają się także na odmienne przesłanki zastosowania LTA na gruncie dyrektyw i UPO. Przykładowo, gdy klauzula LTA nie może zostać zastosowana w odniesieniu do Dyrektywy PS, zasadne jest zweryfikowanie możliwości (i ewentualne zastosowanie) LTA na podstawie właściwych UPO.

LTA a dywidenda na gruncie dyrektywy PS

Płatnik, który chce zastosować klauzulę LTA przy wypłacie dywidendy, musi ustalić, kto jest jej rzeczywistym właścicielem i czy wszystkie podmioty w łańcuchu wypłat spełniają warunki z ustawy o CIT. Oznacza to, że każda spółka po kolei musi:

• być opodatkowana w kraju UE lub EOG,
• nie być całkowicie zwolniona z podatku,
• być uznana za spółkę w rozumieniu ustawy o CIT,
• posiadać co najmniej 10% udziałów w spółce wypłacającej dywidendę/pośredniczącej w wypłacie dywidendy przez minimum 2 lata i mieć te udziały na własność.

Zwolnienie z podatku może zostać zastosowane, jeśli rzeczywisty właściciel dywidendy ma siedzibę w UE lub EOG, bądź gdy sama dywidenda została choć raz opodatkowana na terenie UE/EOG. Przykładowo, gdy polska spółka wypłaca dywidendę francuskiej firmie, która następnie przekazuje ją do niemieckiej spółki będącej rzeczywistym właścicielem, zwolnienie znajduje zastosowanie.

Inaczej jest w sytuacji, gdy środki trafiają do właściciela spoza UE, a dywidenda nie została opodatkowana na terenie UE – w takim przypadku zwolnienie nie przysługuje. Zdarza się również, że zwolnienie można zastosować jedynie częściowo – np. gdy udziałowcami pośrednika są zarówno spółki z UE, jak i spoza UE – zwolnienie obejmie tylko tę część dywidendy, która odpowiada udziałowi spółki unijnej.

LTA a odsetki i należności licencyjne na gruncie dyrektywy IR

Płatnik, który chce zastosować klauzulę LTA przy wypłacie odsetek lub należności licencyjnych, musi najpierw ustalić, przez jakie podmioty pieniądze przechodzą aż do rzeczywistego właściciela, oraz sprawdzić, czy spełnione są wymagania ustawowe:

• żaden z podmiotów w tym łańcuchu nie może być całkowicie zwolniony z podatku dochodowego, a każdy kraj, przez który przepływa płatność, musi zapewnić efektywne opodatkowanie, zgodnie z celem dyrektywy IR.
• spółka otrzymująca odsetki lub licencje musi posiadać co najmniej 25% udziałów w kapitale spółki wypłacającej te należności (na własność, przez co najmniej dwa lata). Warunek ten musi być spełniony przez wszystkie spółki po kolei lub spółki mogą być „siostrami” (czyli mieć wspólnego właściciela).

Jeśli te warunki nie są spełnione, np. gdy pośrednik nie ma udziałów w spółce wypłacającej lub rzeczywisty właściciel korzysta ze zwolnienia podatkowego, zwolnienie nie przysługuje. W praktyce oznacza to, że płatnik musi dokładnie prześledzić, włączając w to ustawodawstwo państw pośredniczących, czy przepływ pieniędzy i struktura własności nie wykluczają zastosowania zwolnienia.

LTA na gruncie UPO

Przy stosowaniu zwolnień lub obniżonych stawek podatku od dywidend na podstawie UPO, płatnik musi sprawdzić, czy spełnione są warunki dotyczące posiadania udziałów przez rzeczywistego właściciela. W zależności od tego z jakim krajem zawarta jest umowa, UPO przewidują trzy warianty:

• posiadanie bezpośrednich udziałów,
• posiadanie bezpośrednich lub pośrednich udziałów,
• brak uregulowania posiadanych udziałów.

W zależności od wariantu, stosuje się odpowiednią stawkę podatku — niższą, jeśli warunek jest spełniony, lub wyższą, gdy nie jest. Płatnik musi więc dokładnie analizować postanowienia umowy, by prawidłowo zastosować zwolnienie lub ulgę.

W przypadku gdy UPO między Polską a państwem rzeczywistego odbiorcy stawia wymóg bezpośredniego udziału w kapitale spółki wypłacającej dywidendę niższa stawka opodatkowania nie będzie miała zastosowania.

W przypadku odsetek i należności licencyjnych UPO nie wymagają, żeby rzeczywisty właściciel miał udziały w spółce, która je wypłaca, zatem powyższy problem nie wystąpi w przypadku takich wypłat.

Rozszerzony zakres podmiotowy badania warunku rzeczywistego właściciela

Może zaistnieć sytuacja, w której podmiot otrzymujący płatność nie jest rzeczywistym właścicielem należności, a jednocześnie nie można zastosować klauzuli LTA, ponieważ brak jest pewności, że płatność zostanie przekazana do kolejnego podmiotu (przy jednoczesnym spełnieniu wszystkim pozostałych warunków LTA). W takiej sytuacji należy rozważyć, czy możliwe jest zastosowanie preferencji podatkowej na podstawie rozszerzonego zakresu podmiotowego badania rzeczywistego właściciela. Schemat ten przedstawia infografika zamieszczona w Objaśnieniach:

W celu zastosowania zwolnienia lub preferencji, muszą zostać spełnione trzy przesłanki:

1. oba podmioty – podmiot otrzymujący płatność oraz podmiot, do którego płatność ta miałaby zostać przekazana – mają siedzibę na terytorium objętym jednym systemem prawnym będącym źródłem preferencji;
2. istnieją okoliczności umożliwiające badanemu podmiotowi (podmiotowi C) żądanie od podmiotu, który uzyska płatność (od podmiotu B), aby ten ją przekazał, tj. podmiot B nie jest BO ze względu na uprawnienia podmiotu C;
3. badany podmiot (podmiot C) może samodzielnie decydować o przeznaczeniu danej płatności „z poziomu” podmiotu uzyskującego przychód (podmiotu B) oraz prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w zakresie tej płatności, tj. badany podmiot jest BO analizowanej płatności.

Przykładem struktury, w której może być uzasadnione zastosowanie rozszerzonego badania podmiotowego warunku rzeczywistego właściciela jest tworzenie na tym samym obszarze spółek celowych ze względów gospodarczych (np. dla odseparowania ryzyka).

Domniemanie spełnienia warunku rzeczywistego właściciela na gruncie dyrektywy PS

Dyrektywa PS ma na celu umożliwienie nieopodatkowanej wypłaty zysków do spółki dominującej w UE, również wtedy, gdy odbywa się to poprzez łańcuch spółek zależnych. Jeżeli zysk został choć raz opodatkowany na terenie UE, płatnik może skorzystać z domniemania rzeczywistego właściciela, bez konieczności jego szczegółowej weryfikacji.

Nie zwalnia to jednak z formalnych obowiązków, takich jak pozyskanie certyfikatów rezydencji czy oświadczeń z art. 28b ustawy o CIT. Domniemanie nie wyłącza stosowania art. 22c ustawy o CIT – w przypadku sztucznych struktur służących unikaniu opodatkowania zwolnienie nie przysługuje.

OZZ jako rzeczywisty właściciel

Organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ) prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi są co do zasady traktowane jak rzeczywisty właściciel należności do celów podatkowych. Wynika to z charakteru ich działalności – działają w imieniu i na rzecz całych grup twórców, samodzielnie negocjują licencje, ustalają stawki, pobierają wynagrodzenia za korzystanie z utworów oraz dzielą je pomiędzy uprawnionych zgodnie z własnymi (ustawowo określonymi) zasadami. W praktyce kontrolują należności jak właściciel – pobierają je, przechowują i rozliczają.

OZZ w Polsce funkcjonują jako stowarzyszenia twórców lub ich reprezentantów, działające na podstawie ustawy wdrażającej dyrektywę 2014/26/UE. Ich zagraniczne odpowiedniki to organizacje uznane za OZZ w swoich państwach. Dzięki umowom wzajemnej reprezentacji OZZ pobierają opłaty także dla twórców zagranicznych. Dlatego płatności do lub od zagranicznych OZZ traktuje się podatkowo tak, jakby OZZ były rzeczywistym właścicielem należności.

Podsumowanie

Podsumowując, najnowsze objaśnienia Ministerstwa Finansów z 2025 r. wnoszą długo oczekiwane wyjaśnienia i uporządkowanie kwestii związanych z definicją oraz stosowaniem klauzuli rzeczywistego właściciela w podatku u źródła. Mimo że obszar ten nadal pozostaje skomplikowany i wymaga indywidualnej analizy każdego przypadku, jasne wskazówki dotyczące przesłanek, obowiązków płatników oraz roli klauzuli look-through approach zwiększają transparentność i przewidywalność stosowania przepisów. Dzięki temu podatnicy oraz płatnicy zyskają solidniejsze podstawy do dochowania należytej staranności i minimalizacji ryzyka sporów podatkowych.

Autorzy:

Joanna Matusiak, Konsultant

Wiktoria Leszczyńska, Starszy Konsultant

[1] Wyrok NSA z dnia 10 listopada 2015 r.; sygn. II FSK 2225/13

[2] Wyrok NSA z dnia 20 października 2017 r.; sygn. II FSK 2594/15