W polskim systemie prawnym przedsiębiorstwo, czyli ten trudno uchwytny zbiór elementów, które składają się na działalność gospodarczą, zajmuje szczególne miejsce. To wyjątkowy przedmiot transakcji, niejednolity, który może być nośnikiem olbrzymiej wartości lub zbiorem nic nie wartych składników. Może być zgrupowaniem rzeczy liczonych w milionach lub na palcach jednej ręki; fabryką wypełnioną maszynami lub ulotnym know-how. Wszystkie te różnorodne prawne byty, pod warunkiem że tworzą zorganizowany zespół przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, mogą być zbyte w ramach jednej czynności prawnej.

Co więcej, w zupełności wystarczające będzie wskazanie w umowie jednym słowem, że jej przedmiotem jest przedsiębiorstwo – nie ma obowiązku wymieniania wszystkich składników wchodzących w jego ramy. Dzieje się tak, gdyż przepisy wprowadzają pewne uproszczenia. Zgodnie z art.  55² kodeksu cywilnego: „Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych”. Uczenie podsumował to M. Habdas słowami: „(…) ustawodawca wprowadza możliwość dokonania czynności prawnej dotyczącej przedsiębiorstwa jako jednego przedmiotu sui generis, co oznacza, że uno actu można zbyć przedsiębiorstwo (…)” (M. Habdas [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, Warszawa 2018, art. 55(2).)

Wynika zatem z przepisów prosta zasada, że wystarczy wskazać, że przedmiotem transakcji jest przedsiębiorstwo oraz ewentualnie, które składniki majątku, które dotychczas były częścią tego przedsiębiorstwa, mają być z niej wyłączone. Cała reszta przejdzie w ramach jednej umowy.

Najczęściej jednak, w związku praktycznymi korzyściami, strony umowy wymieniają przynajmniej najważniejsze składniki majątku lub takie, których potwierdzenie przejścia będzie wymagało zgłoszenia podmiotom trzecim lub do zewnętrznych rejestrów. Warto w tym miejscu wskazać jeszcze, że zgodnie z definicją przedsiębiorstwa na gruncie prawa cywilnego nie wchodzą do niego obowiązki (zobowiązania) – wymagają one dodatkowych czynności, o których pisaliśmy na przykład tu: https://accreo.pl/zbycie-przedsiebiorstwa-a-przeniesienie-praw-i-obowiazkow-zwiazanych-z-umowami/.

Wiemy zatem, że do przejścia przedsiębiorstwa wystarczy jedna czynność prawna, lecz warto omówić jeszcze, jaka to może być czynność. Co rozumiemy poprzez zbycie?

Przede wszystkim, zbycie to nie sprzedaż – jest pojęciem zdecydowanie szerszym, w którym sprzedaż się zawiera. Obejmuje również aport do spółki, darowiznę, zamianę. Dodatkowo przedsiębiorstwo może być przedmiotem wydzielenia w ramach podziału spółki przez wydzielenie. Może być przedmiotem przygotowanej likwidacji czy egzekucji. Może być przeniesione w związku z rozwiązaniem spółki. Można je również wydzierżawić, oddać w użytkowanie, leasing czy przewłaszczyć na zabezpieczenie.

Każda z tych czynności ma swoją specyfikę, bogate orzecznictwo i inne skutki praktyczne, prawne czy podatkowe, które będziemy sukcesywnie omawiać.

Mikołaj Horbulewicz Adwokat